Η Κύπρος ήταν γνωστή από την αρχαιότητα για τα αμπέλια και την κατασκευή καλών κρασιών. Τρανό παράδειγμα αποτελεί το Όμοδος που από τα πανάρχαια χρόνια είναι φημισμένο για τα εκλεκτά σταφύλια του και τα εύγεστα κρασιά του. Σύμφωνα με την παράδοση το εξαιρετικής ποιότητας μοσχάτο κρασί του Αφάμη, που πήρε το όνομα από το βουνό που βρίσκεται στα ανατολικά του χωριού, έδωσε την αφορμή, ώστε ο μέθυσος Σουλτάνος Σελήμ Β’ να κατακτήσει το νησί για να έχει δικό του αυτό το περίφημο κρασί. Το γεγονός, ότι η κατασκευή παραδοσιακού κρασιού ήταν γνωστή στο Όμοδος από αρχαιοτάτων χρόνων μαρτυρείται και από το μεσαιωνικό Λινό Ομόδους.

Στην παλιά εποχή, σαν τεχνικό μέσο για το στύψιμο των σταφυλιών, για παραγωγή κρασιού, χρησιμοποιούσαν το Ληνό (Πατητήρι σταφυλιών).

Ο Ληνός βρίσκεται σε μικρή απόσταση από το Μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού Ομόδους και έχει είσοδο κατασκευασμένη από οξυκόρυφη σκαλιστή καμάρα, παρόμοιο εκείνων του Μοναστηριού. Στεγάζεται σε στενόμακρο, πετρόκτιστο δωμάτιο, που έχει μήκος περίπου 13 μέτρα και πλάτος 5 ½ μέτρα, με επίπεδη στέγη κατασκευασμένη από δώμα. Το πάτωμα του Ληνού είναι πλακόστρωτο. Στο εσωτερικό και πάνω από την είσοδο είναι διαμορφωμένο ξύλινο πατάρι (σέντε). Στη βόρεια πλευρά (δεξιά του θεατή) είναι τοποθετημένη μια σειρά από πιθάρια, ενώ στη νότια πλευρά (αριστερά του θεατή), είναι τοποθετημένα πιθάρια και δάνη. Ανάμεσα τους βρίσκεται ένα καζάνι παλιού τύπου, κτισμένο από πέτρα και τούβλα. Κατά μήκος του δωματίου, στο ενδιάμεσο των σειρών από πιθάρια, βρίσκεται ο μηχανισμός του στεμφυλοπιεστηρίου.

Στο πίσω μέρος του Ληνού, σε ύψος ένα μέτρο περίπου από το πάτωμα, βρίσκεται το «τζυάθος», χώρος όπου απλώνονταν παλιά τα σταφύλια και σε μεταγενέστερο στάδιο τα τσίπουρα (στέμφυλα). Οι εσωτερικές πλευρές του «τζυάθους» είναι επιχρισμένες με γύψο.

Μετά το πάτημα των σταφυλιών στη δάνη ή πιο ύστερα μετά το άλεσμα των σταφυλιών με αλέστρα, τα τσίπουρα τοποθετούνται στα πιθάρια για ζύμωση. (Κατά τη διάρκει της ζύμωσης τα τσίπουρα κρατούνται πάντοτε βυθισμένα μέσα στα πυθάρια, γιατί αν έλθουν στην επιφάνεια και μείνουν εκτεθειμένα, υπάρχει κίνδυνος να μολυνθούν με αποτέλεσμα να ξυνίσει το κρασί. Γι’ αυτό στην επιφάνεια του μούστου στο πιθάρι μπαίνει «μαζίν» και πάνω από αυτό σταυρωτά σανίδια με μια πέτρα καθαρή που κρατά τα τσίπουρα βυθισμένα). Μετά τη ζήμωση που διαρκεί 16 – 25 μέρες, το κρασί τοποθετείται σε άλλα αδειανά πιθάρια, ενώ τα τσίπουρα μπαίνουν από τα πιθάρια στο «τζυάθος» για να πιεστούν, ώστε να βγεί όλο το κρασί που περιέχουν.

Το πάτωμα του «τζυάθους» έχει μια ελαφριά κλίση, με τρύπα στο χαμηλότερο σημείο του, από την οποία τρέχει το κρασί δια μέσου χολετρωτού πήλινου αυλακιού στο πιθάρι που είναι μισοχωμένο στο πάτωμα και ονομάζεται «ποδόσιην»

Η λειτουργία του πιεστηρίου βασίζεται στο σύστημα μοχλού δευτέρου είδους. Αποτελείται από το «Μουκλό» (Μοχλός) – είναι δυο μεγάλα κεντρικά ξύλινα δοκάρια το ένα πάνω στο άλλο. Το ένα περνώντας δια μέσου των «διστύλλων» (οδηγών) του τζυάθους εισχωρεί στη «ριζομουκλιά» (υποδοχή) στο πίσω μέρος του τοίχου του Ληνού, που είναι και το πίσω μέρος του «τζυάθους». Πάνω στα τοποθετημένα τσίπουρα και κάτω από τα ανυψωμένα δοκάρια, μπαίνουν επίπεδα σανίδια και πάνω τους σταυρωτά τα «μερκαρά» (μικροί πόντοι). Πάνω τους τοποθετείται ο «μούσκος» (μικρός τάκκος), που χρησιμέυει σαν υπομόχλιο για την πίεση των τσίπουρων.

Στο άλλο άκρο σε ελικοειδή υποδοχή του «μούκλου» (μοχλός) περιστρέφεται κάθετο αδράχτι (κοχλίας) στερεωμένο στο κάτω μέρος σε βαρετό ογκόλιθο κυλινδρικού σχήματος με διάμετρο ενός μέτρου και ύψος 0.75 μέτρου.

Δύο ή και περισσότερα άτομα περιστρέφουν το αδράχτι, με τη βοήθεια κονταριού που βρίσκεται στη βάση του αδραχτίου, οπότε ο μούκλος αρχίζει να κατεβαίνει με αποτέλεσμα να πιέζει τα τσίπουρα. Η πίεση αυξάνεται όσο συνεχίζεται η περιστροφή κατά την αντίθετη φορά των δεικτών του ρολογιού. Ο ογκόλιθος ανυψώνεται σταδιακά και παραμένει αιωρούμενος περίπου 0.30 μέτρου πάνω από το πάτωμα. Αφού στραγγιστούν τα τσίπουρα ο όγκος τους ελαττώνεται, οπόταν ο μοχλός με το βάρος του ογκόλιθου κατεβαίνει μέχρι το πάτωμα.
Η αποπίεση των στέμφυλων γίνεται με αντίστροφη περιστροφή του αδραχτιού δηλαδή κατά τη φορά των δειχτών του ρολογιού.

Στο μεταξύ το κρασί που τρέχει στο «ποδόσιην» που είναι το πιθάρι, μεταγγίζεται σε άλλα αδειανά πιθάρια για φύλαξη, ενώ τα αποστραγγισμένα τσίπουρα, που λέγονται ζίβανα, χρησιμοποιούνται για απόσταξη ζιβανίας.

Ο Μεσαιωνικός Ληνός Ομόδους έχει κηρυχθεί σε Αρχαίο Μνημείο και αποτελεί ιδιοκτησία του Τμήματος Αρχαιοτήτων, έχει επισκευασθεί με δωρεάν του Ιδρύματος Γεωργίου και Θέλμας Παρασκευαϊδη και δαπάνη της Κυβέρνησης της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Ο Ληνός αυτός θα διατηρείται μέσα στα πλαίσια της πολιτικής για διατήρηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς .

Επιμέλεια κειμένων: Παναγιώτης Σωκράτους 
Γραμματέας εκκλησιαστικής επιτροπής